Kosova Türklerinin sorunlarına ışık tutan proje

Ege Üniversitesi İrtibat Fakültesi Gazetecilik Kısmı Basın Yayın Tekniği Anabilim Kolu Öğretim Üyesi Doç. Dr. Ayşe Çatalcalı Ceylan’ın yürütücülüğünü yaptığı “Kosova Basın Tarihi Çalışmalarında Kelamlı Tarih ve Metin Madenciliği Yoluyla, Tan (1969-1999) ve Yeni Periyot Gazete (1999-2008) Haberlerinde Kosova Türklerinin Temsili” isimli proje tamamlandı.

Kültür Bakanlığı Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı (YTB) tarafından memleketler arası dış paydaş projesi olarak yürütülen araştırmada, Ege, Prizren ve Priştine üniversitelerinden 7 araştırmacı vazife aldı.  Projede, Ege Üniversitesi İrtibat Fakültesi  öğretim üyeleri Doç. Dr. Ayşe Çatalcalı Ceylan, Doç. Dr. Tolga Çelik, Dr. Ögr. Üyesi Soner Yağlı ve Prizren Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Elsev Brina Lopar yer alırken Ayla Karataş, Sümeyye Akdağ ve Esin Muzbeg ise araştırmacı olarak vazife aldı.

İlişkiler ağı ve toplumsal değişim süreci gözler önüne serildi

Doç. Dr. Ayşe Çatalcalı Ceylan’ın yürütücülüğünü yaptığı projede, 1969-1999 yılları ortasında Tan ve 1999-2008 yılları ortasında Kosova’da Türkçe olarak yayımlanan Yeni Devir gazetelerinin, Türk topluluklarının yaşadığı toplumsal değişim sürecinin yazılı basında nasıl sunulduğu ve aktör ağ teorisine nazaran nasıl münasebetler ağı oluşturulduğu incelendi. Proje kapsamında, Tan ve Yeni Devir gazetelerinde çalışan 10 gazeteci ile kelamlı tarih çalışması yapıldı. Ayrıyeten gazetelerde devrin haberleri metin madenciliği yoluyla derinlemesine incelendi. Haberler, aktör-ağ teorisi bağlamında ele alınarak, Türk topluluklarına ait kültür-sanat, iktisat, politika-siyaset, eğitim ve lisan sıkıntılarına ait ortaya çıkan alakalar ağı irdelendi. Projede, Kosova’daki Türk topluluklarının bilhassa Türkiye ile kurulan alakalarına de  dikkat çekildi.

Kosova Türkeri’nin Basın Tarihi: Bir Periyodun Şahitleri Anlatıyor

Projede kelamlı tarih çalışmasına, Tan gazetesinden, gazeteciler Reşit Hanadan, Enver Baki, Şerafettin Ömer, Altay Suroy, Aziz Özgür ve Yeni Dönem’den Taner Güçlütürk, Enis Tabak, Esin Muzbeg, Orhan Lopar ve İstek Bütüç katıldı. Kelamlı tarih çalışmasına katılan gazetecilerin röportajları doğrultusunda, periyoda Tan ve Yeni Periyot gazetelerinin tanıklık ettiği, lakin gazetelerin kapanmasının akabinde Türk topluluklarının meselelerinin duyurulmasına dair büyük bir kayıp yaşandığı anlatıldı.

“5 alanda büyük sorun var”

Proje Yürütücüsü Doç. Dr. Ayşe Çatalcalı Ceylan, Türk topluluklarının geçmişten günümüze var olan problemlerinin, “Eğitim”, Kültür-sanat”, Politika-siyaset”, “Türk dili” ve “Ekonomi” olarak 5 ana hususta incelendiğini belirtti. Doç. Dr. Çatalcalı Ceylan, incelenen haberlerde Türkiye’nin takviyesinin ön planda olduğunu vurgularken araştırmanın, bilhassa Türk lisanının yaşatılması gayretinde eğitime dair adımların artırılması gerektiğini ortaya çıkardığını söyledi.

Yürütülen araştırma ile ilgili bilgi veren Prizren Üniversitesi öğretim üyesi Doç. Dr. Elsev Brina Lopar, yazılı gazetelerin tekrar hayat bulması gerektiğini söz etti. Doç. Dr. Lopar, “Günümüzde dijital alanda gelişmeler olsa da Kosova’da yazılı gazeteler tekrar Türk topluluğunun sesi olmalıdır. Medya alanı Kosova’da güçlendirilmelidir. Çünkü her alanda problemlerin duyurulması, tahlil imkanlarının bulunması medya ile olmaktadır. Türkiye’nin katkısıyla oluşturulan gazeteler ve istihdam edilen gazeteciler aracılığıyla buradaki yaşama tanıklık edilmelidir” dedi.

“Türk lisanı kullanımı ve ekonomik takviye artırılmalı”

Doç. Dr. Tolga Çelik ve Dr. Öğretim Üyesi Soner Yağlı ise, projede haberlerin metin madenciliği yoluyla incelendiğine dikkat çekerek, Kosova’daki Türk topluluğunun sıkıntıları ve muhtaçlıklarının bilhassa ağ teorisi bağlamında kurulan bağlantılar ağını gözler önüne serdiğini belirttiler.  Doç. Dr. Tolga Çelik, “Türkçe eğitim veren kısımların artırılması istendi. Türk lisanının öğrenilmesi ve geliştirilmesi için dayanak talep edildi. Ayrıyeten, kültür sanat problemlerine ait; Türk kültürünün yaşatılması için düzenlenmesi planlanan etkinliklere maddi dayanak sağlanması gerektiği belirtildi” dedi.

“İlişkiler ağı önemli”

Dr. Öğretim Üyesi Soner Yağlı da projede,  Türk topluluğunun kültürel kimliğini müdafaası ve geliştirmesi için fırsatlar yaratılması gerektiğini belirtti. Politika-siyasete dair sorunların Kosova’daki Türk topluluğunun kimlik problemleri, seçme ve seçilme hakları, Avrupa Birliği ile ilgiler üzere çerçevelerde toplandığı belirten Dr. Öğretim Üyesi Yağlı, Türkiye ile kurulan münasebetlerin bu manada bedelli ve kıymetli olduğu vurgulandı

         Projede, Türkiye ile ticaret ilgilerinin geliştirilmesi ve ekonomik katkının artırılması için çeşitli teklifler sunuldu. Türkiye’nin Kosova’daki Türk topluluğuna yönelik yatırım ve takviyelerinin devam etmesi istendi. Proje, Kosova’daki Türk topluluğunun sıkıntılarını ve gereksinimlerini belirlemek, Türkiye ile münasebetlerini güçlendirmek ve Türk kültürünü ve lisanını yaşatmak için tahlil teklifleri sunması açısından başarılı bulundu.

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı